.gif)
Paratireoidne žlezde predstavljaju parne endokrine žlezde smeštene iza štitne žlezde.
Paratireoidni hormon učestvuje u regulaciji metabolizma kalcijuma i fosfora u organizmu.
Bolesti paratireoidnih žlezda uzrokuju prekomerno ili nedovoljno lučenje hormona.
Paratireoidne žlezde predstavljaju parne endokrine žlezde smeštene u prednjem delu vrata iza štitne žlezde. Najčešće ih ima četiri, mada broj žlezda može varirati od dva do šest. Iako je svaka od njih veličine zrna pirinča, paratireoidne žlezde imaju važnu ulogu u organizmu. One luče paratireoidni hormon ili parathormon (PTH) koji učestvuje u regulaciji metabolizma kalcijuma i fosfora, zajedno sa vitamin D hormonom - kalcitriolom (1,25-(OH)2-vitamin D3) i kalcitoninom. PTH
povećava koncentraciju ukupnog i jonizovanog kalcijuma u krvi (hiperkalcemija)tako što povećava razgradnju i mobilizaciju kalcijuma iz kostiju, kao i apsorpciju kalcijuma u bubrezima direktnim dejstvom i u crevima preko vitamina D. Sa druge strane, PTH
smanjuje koncentraciju neorganskog fosfata u krvi (hipofosfatemija)stimulišući izlučivanje preko bubrega.
Bolesti koje pogađaju paratireoidne žlezde uzrokuju prekomerno (hiperfunkcija) ili nedovoljno (hipofunkcija) lučenje hormona.
Primarni hiperparatireoidizam je rezultat povećanog i nekontrolisanog lučenja PTH zbog hiperfunkcije jedne ili više paratireoidnih žlezda uzrokovane dobroćudnim tumorom (adenomom), hiperplazijom ili zloćudnim tumorom (karcinomom).
Klinička slika primarnog hiperparatireoidizma zavisi od stepena povećanja sekrecije PTH i hiperkalcemije. U blažim slučajevima i početnim fazama, zbog svoje asimptomatičnosti, bolest dugo vremena ostaje neprepoznata.
Najčešće se javljaju:
- bolovi u kostima, zglobovima i mišićima,
- opšta slabost i brz zamor,
- dok je svrab posledica hiperkalcemije.
Kada je koncentracija kalcijuma u krvi jako visoka, povećava se i izlučivanje kalcijuma putem urina (kalciureza), što omogućava lakši nastanak mokraćnih kamenaca (urolitijaza) praćen tipičnim bolovima uz česte urinarne infekcije.
Povećano izlučivanje kalcijuma mokraćom povećava ukupnu zapreminu urina (diurezu) što vodi dehidrataciji i mršavljenju. U odmaklim fazama nastaju ciste i frakture kostiju (osteitis fibrosa cystica).
U sekundarnom hiperparatireoidizmu paratireoidne žlezde su primarno normalne, ali stanje dugoročne snižene koncentracije kalcijuma u krvi (hipokalcemije) predstavlja stalan stimulus za pojačan rad ovih žlezda.
Postoji više stanja koja dovode do dugotrajne hipokalcemije, ali su to najčešće hronične bolesti bubrega.
Tercijarni hiperparatireoidizam nastaje tokom višegodišnjeg postojanja sekundarnog hiperparatireoidizma, odnosno usled hronične stimulacije paratireoidnih žlezda hipokalcemijom može se razviti autonomni adenom. U tom slučaju nastali adenom ili sve žlezde izmiču negativnom mehanizmu povratne sprege sa kalcijumom, pa se PTH luči potpuno autonomno i u velikim količinama, kao što je slučaj u primarnom hiperparatireoidizmu.
Hipoparatireoidizam je stanje nastalo zbog smanjenja ili prestanka lučenja PTH, odnosno zbog lučenja biološki neaktivnog PTH ili izostanka odgovora perifernih tkiva na dejstvo PTH. Rezultat ovih poremećaja jeste hipokalcemija i hiperfosfatemija, uz odgovarajuće neuromuskulaturne simptome (tetanije - neželjene kontrakcije mišića ruku i nogu, bronhospazam – grč glatkih mišića u zidu bronha, smanjenje snage srčane kontrakcije).
Iako u nekim slučajevima uzrok ovog oboljenja nije poznat, najčešće se javlja nakon hirurških intervencija uklanjanja paratireoidnih žlezda ili usled oštećenja krvnh sudova koji dovode krv do njih.
Lučenje biološki neaktivnog PTH nastaje zbog poremećaja u strukturi gena za sintezu PTH. Rezistencija perifernih tkiva na dejstvo PTH (pseudohipoparatireoidizam) je sindrom u kojem postoji deficit ili abnormalnost u građi receptora za PTH ili postojanje cirkulišućeg antagoniste dejstva PTH, kada su koncentracije PTH normalne ili povišene.
Pored anamneze sa kliničkom slikom i pregledom, funkcija paratireoidnih žlezda se proverava određivanjem
- koncentracije PTH u krvi,
- kalcijuma i
- fosfata u krvi i dnevnom (24h) urinu.
- Često se određuje i vitamin D hormon jer njegov nedostatak uslovljava povećano stvaranje PTH,
- kao i enzim alkalna fosfataza (ALP)
kako bi se pratila metabolička aktivnost kostiju pod dejstvom PTH
Intaktni paratireoidni hormon (iPTH) se deponuje u paratireoidnim žlezdama i po potrebi sekretuje u krv.
iPTH ima poluživot u krvi 3-4 minuta, a potom se brzo metaboliše u jetri i bubrezima, pri čemu kao rezultat razgradnje nastaju različiti fragmenti hormona. Iz paratireoidne žlezde se izluči 80% iPTH i 20% fragmenata, a potom se odvija dalja fragmentacija tako da u cirkulaciji ima više fragmenata nego intaktnog hormona.
Sinteza i sekrecija PTH su pod vrlo preciznom kontrolom negativnog mehanizma povratne sprege i to na osnovu koncentracije jonizovanog kalcijuma u cirkulaciji.
- Jonska hipokalcemija stimuliše sintezu i sekreciju PTH već za nekoliko minuta,
- a hiperkalcemija deluje supresivno na sekreciju.
Na stepen sekrecije PTH utiču pored kalcijuma i fosfati i magnezijum, mada u znatno manjoj meri.
- Fosfati deluju indirektno preko izmene koncentracije kalcijuma u krvi stvaranjem soli kalcijum-fosfata,
- dok magnezijum deluje direktno slično kalcijumu.
Određivanje koncentracije PTH vrlo je korisno u diferencijalnoj dijagnostici kako hiperkalcemije tako i hipokalcemije, ali i u praćenju funkcije paratireoidnih žlezda u stanjima poremećene bubrežne funkcije ili koštanog sistema i metabolizma.
Koncentracija PTH je povišena kod većine bolesnika sa primarnim hiperparatireoidizmom, a normalna ili blago snižena kod pacijenata sa neparatireoidnom hiperkalcemijom uključujući maligna oboljenja.
U sekundarnom hiperparatireoidizmu koncentracija PTH se uvećava pre nego što vrednosti ukupnog ili jonizovanog kalcijuma postanu patološki niske, tako da je PTH osetljiviji parametar od kalcijuma u detekciji sekundarnog hiperparatireoidizma.
Takođe, određivanje PTH tokom hirurške intevencije uklanjanja paratireoidnih žlezda je izuzetno značajno, jer se smatra da umanjenje za 50% vrednosti određene pre i 10 minuta nakon intervencije odličan pokazatelj da je uklonjeno celokupno hiperfunkcionalno tkivo.
Talija Lab - Ustanička 170, 11000 Beograd, +381 60 334 98 86, www.talijalab.com
The physiological mechanism of PTH action. PTH is secreted by parathyroid cells. Excessive PTH secretion can cause PHPT. PTH functions by binding to the PTH1R in bone and kidney. PTH promotes bone absorption and the release of bone Ca 2+ , as well as the reabsorption of Ca 2+ and the excretion of Pi in the kidney. PTH can also promote the conversion of 25OHD to 1,25[OH] 2 D 3 in the kidney. 1,25[OH] 2 D 3 binds to VDR, increasing the reabsorption of Ca 2+ and Pi in the intestine. Serum Ca 2+ regulates PTH secretion by binding to CASR on parathyroid cells. PTH, parathyroid hormone; PHPT, primary hyperparathyroidism; PTH1R, PTH1 receptor; Ca 2+ , calcium ions; Pi, phosphorus; 25OHD, 25-hydroxyvitamin D; 1,25[OH] 2 D 3 , 1,25-dihydroxyvitamin D; VDR, vitamin D receptor; CASR, calcium-sensitive receptors; ↑, upregulated.
Физиолошки механизам на дејство на PTH. PTH се излачува од паратироидните клетки.
Прекумерното лачење на PTH може да предизвика PHPT. PTH функционира со врзување за PTH1R во коските и бубрезите. PTH промовира апсорпција на коските и ослободување на коскениот Ca 2 , како и реапсорпција на Ca 2 и екскреција на Pi во бубрезите. PTH, исто така, може да промовира конверзија на 25OHD во 1,25[OH]2D3 во бубрегот. 1,25[OH] 2 D 3 се врзува за VDR, зголемувајќи ја реапсорпцијата на Ca 2 и Pi во цревата. Серумскиот Ca 2 ја регулира секрецијата на PTH со врзување за CASR на паратироидните клетки. PTH, паратироиден хормон; PHPT, примарен хиперпаратироидизам; PTH1R, PTH1 рецептор; Ca2, јони на калциум; Пи, фосфор; 25OHD, 25-хидроксивитамин Д; 1,25[OH]2D3, 1,25-дихидроксивитамин D; VDR, витамин Д рецептор; CASR, рецептори чувствителни на калциум; ↑, нагоре регулиран.
| Interactions between the PTH and RAAS. (A,B) Brief illustration of RAAS and PTH. Under chronic conditions, the aldosterone secreted by the adrenal gland binds to the MR of the parathyroid gland. Under acute conditions, Ang II binds to AT1R in the parathyroid gland. PTH can bind to PTH1R in the adrenal gland to promote aldosterone secretion. In addition, PTH secretion can also increase the levels of renin and Ang II. (C) Several possible mechanisms for aldosterone to increase PTH levels. Excessive secretion of aldosterone causes PA, leading to the increase in blood pressure and serum Pi, the decrease in serum Ca 2+ and K + , and the impairment of renal function, finally increasing the level of PTH, while ACEI can protect renal function and reduce PTH levels. (D) The possible mechanism of PTH regulating renin and aldosterone levels. PTH increased the serum levels of 1,25 [OH] 2 D 3 and Ca 2+ . Acute elevation of Ca 2+ and 1,25 [OH] 2 D 3 inhibited renin secretion, while chronic elevation of Ca 2+ could increase the renin level. Ca 2+ can inhibit the diurnal decline of aldosterone, and it may also reduce the level of aldosterone by weakening the response of the kidney to Ang II. PTH, parathyroid hormone; RAAS, renin-angiotensin-aldosterone system; MR, mineralocorticoid receptor; Ang II, angiotensin II; AT1R, angiotensin II receptor 1; PTH1R, PTH1 receptor; PA, primary aldosteronism; Pi, phosphorus; Ca 2+ , calcium ions; K +, potassium; ACEI, angiotensin converting enzyme inhibitor; 1,25 [OH] 2 D 3 , 1,25-dihydroxyvitamin D. ↑, upregulated; ↓, downregulated.
.gif)
Интеракции помеѓу PTH и RAAS. (А, Б) Кратка илустрација на RAAS и PTH. Во хронични состојби, алдостеронот што се лачи од надбубрежната жлезда се врзува за МР на паратироидна жлезда. Под акутни услови, Ang II се врзува за AT1R во паратироидната жлезда. PTH може да се поврзе со PTH1R во надбубрежната жлезда за да го промовира лачењето на алдостерон. Покрај тоа, секрецијата на PTH исто така може да ги зголеми нивоата на ренин и Ang II. (В) Неколку можни механизми за алдостерон да ги зголеми нивоата на PTH. Прекумерното лачење на алдостерон предизвикува PA, што доведува до зголемување на крвниот притисок и серумскиот Pi, намалување на серумските Ca 2 и K и нарушување на бубрежната функција, конечно зголемување на нивото на PTH, додека ACEI може да ја заштити бубрежната функција и да ја намали PTH нивоа. (Г) Можниот механизам на PTH што ги регулира нивоата на ренин и алдостерон. PTH ги зголеми серумските нивоа на 1,25 [OH] 2 D 3 и Ca 2 . Акутното покачување на Ca 2 и 1,25 [OH] 2 D 3 ја инхибираше секрецијата на ренин, додека хроничното покачување на Ca 2 може да го зголеми нивото на ренин. Ca 2 може да го инхибира дневниот пад на алдостеронот, а исто така може да го намали нивото на алдостерон со слабеење на одговорот на бубрегот на Ang II. PTH, паратироиден хормон; RAAS, ренин-ангиотензин-алдостеронски систем; МР, минералокортикоиден рецептор; Ang II, ангиотензин II; AT1R, ангиотензин II рецептор 1; PTH1R, PTH1 рецептор; PA, примарен алдостеронизам; Пи, фосфор; Ca2, јони на калциум; К, калиум; ACEI, инхибитор на ангиотензин конвертирачки ензим; 1,25 [OH] 2 D3, 1,25-дихидроксивитамин D. ↑, нагоре регулиран; ↓, намалено регулирано.
Parathyroid hormone–related protein (PTHrP) is a pleiotropic factor with
multiple physiological functions in morphogenesis, cell proliferation,
differentiation, apoptosis, and calcium homeostasis. In the kidney,
PTHrP is known to be expressed abundantly and to be upregulated in
various experimental nephropathies, showing growth-modulatory and
proinflammatory properties. Ardura et al. demonstrate a possible link between PTHrP-induced Runx2 expression and an antiapoptotic effect in tubular epithelial cells.
30664-6&id=gr1.jpg){kind=link}